پیشینه و ریشه مشترک زبان فارسی و کردی یکی از مهترین دلایل رونق زبان فارسی در مناطق کردنشین خاورمیانه است، عرصه به بررسی مشکلات و موانع پیشرو در این خصوص پرداخته است.
به گزارش خبرنگار مهر؛ پیشینه تاریخی زبان فارسی در مناطق کردنشین خاورمیانه به سال های دور باز می گردد، بر اساس منابع تاریخی از حکومت سلطان صلاح الدین ایوبی به بعد، ما شاهد رونق روزافزون زبان فارسی در امور دیوان سالاری و حجره های مساجد مناطق کردنشین بودیم، برای مثال تا به امروز هم دو کتاب گلستان و بوستان سعدی شیرزای از کتب مهم حوزه‌های دینی در کردستان به شمار می رود. تا همین ۵۰ سال پیش هم، زبان فارسی زبان مکاتبات رسمی مابین خاندان های رسمی در اقلیم کردستان عراق بود.
در حال حاضر، زبان فارسی در اقلیم کردستان عراق یکی از مهمترین زبان ها برای خوانش و ترجمه ادبیات و علوم روز به شمار می رود و روزانه چندین کتاب از فارسی به کردی ترجمه می شود. البته مدتی است که این پل ارتباطی به جاده دولاینه نیز بدل شده است و کتب بسیاری از کردی به فارسی در حال ترجمه و نشر در بازار کتاب ایران است.
محمد شیرزاد، رایزن فرهنگی ایران در این خصوص به مهر می گوید: «به طور کلی در خصوص زبان فارسی در اقلیم کردستان عراق، با توجه به اینکه تعداد زیادی از مردم این اقلیم در زمان حاکمیت رژیم بعث میهمان ایران بودند، خیلی از آنها زبان فارسی را به خوبی می دانند، ما معتقدیم که از لحاظ فرهنگی، تاریخی و تمدنی بین ایران و اقلیم سابقه دیرینه ای وجود دارد، اسناد تاریخی هم وجود دارد و نیازی به مناقشه نیست، پس تقویت زمینه های فرهنگی در اولویت کارهای دیپلماسی خارجی ایران در عراق قرار دارد. بی شک به عنوان همسایه هم تقویت آنها در درجه اولویت است، ما تلاشمان این است که در تمامی زمینه ها این همکاری دو جانبه را توسعه دهیم.»
وی در خصوص اشتراکات زبان فارسی و کردی می گوید: «همه ما آگاهیم که ریشه زبان کردی و فارسی یکی است و یک جاهایی دقیقا مثل هم هستند، مانند اعداد که کاملا مثل همدیگر است، به همین دلیل برای کردها فراگیری زبان فارسی بسیار آسان است و در مدت زمان بسیار کمی زبان فارسی را یاد می گیرند، با دو ترم یا نهایتا ۳ ترم، فارسی آموزان کرد می توانند فارسی را به خوبی تکلم کنند و حتی به این زبان بنویسند.
ما امیدواریم بتوانیم زبان فارسی را به خوبی توسعه دهیم، حتی اگر کسی بخواهد از منابع علمی ایران بهره ببرد، به ویژه که ایران امروزه در بسیاری از مباحث به مرز دانش رسیده است و خود دانش را در اختیار دارد، ما با آنها همکاری خواهیم کرد. البته پیش زمینه این مسئله فراگیری زبان فارسی است و در صورت توان خواندن و نوشتن به زبان فارسی دانشگاه های ایران آماده همکاری با مردم اقلیم کردستان هستند، ما برای این کار از هیچ کمک و تسهیلی دریغ نخواهیم کرد.»
با این حال، چندین سال است که در دانشگاه صلاح الدین در اربیل کرسی لیسانس زبان فارسی دایر است، اما دانشجویان این کرسی غالبا سرگردان شدند و قادر به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر نیستند چون دانشگاه های ایران از پذیرش مدارک عراق برای ادامه تحصیل و بورس آنها سرباز می زنند و در هیچ کشور دیگری هم لیسانس زبان فارسی نمی تواند پایه ادامه تحصیل برای رشته های دیگر باشد، این در حالی است که کشورهای دیگر برای تقویت زبان خویش بورس های تحصیلی روشن و دقیقی را به دانشجویان کشورهای بیگانه ارائه می کنند، به همین دلیل بیشتر دانشجویان اقلیم کردستان دیگر راغب به شرکت در دوره لیسانس زبان فارسی نیستند.
رایزن فرهنگی ایران در کنسولگری اربیل در خصوص این مشکل می گوید: «همانطور که شما هم اشاره کردید، در حال حاضر ما گروه زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه صلاح الدین داریم و بی شک یکی از دغدغه های دانشجویان زبان فارسی در دانشگاه صلاح الدین این است که ما بعد از لیسانس چکار باید بکنیم و چگونه باید ادامه تحصیل بدهیم؟
در اسفند ماه ۱۳۹۴ آقای دکتر سالار آملی، قائم مقام وزیر علوم، سفری به اقلیم کردستان داشتند و برای اولین بار یک یادداشت تفاهم مابین اقلیم کردستان عراق و جمهوری اسلامی ایران به امضاء رسید، این یادداشت تفاهم موضوعات مختلفی را شامل می شد که یکی از آن موضوعات ایجاد گروه زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه سلیمانیه بود و دوم ایجاد مقطع فوق لیسانس برای گروه زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه صلاح الدین بود که مقرر شد با کمک وزارت علوم کشورمان این کار تسهیل شود.»
وی در ادامه می افزاید: «مشکل اینجا بود که اساتید دانشگاه صلاح الدین که در مقطع لیسانس تدریس می کنند بجز یک خانم مابقی فوق لیسانس اند و همه اینها قادر به تدریس در مقطع فوق لیسانس نیستند و نیاز است که تعدادی از آنها مدرک دکترا داشته باشند، لذا با صحبت هایی که با آقای نچیروان بارزانی انجام شد، قرار شد که تعدادی را از طرف ایران بورس کنند تا بتوانند دکترای زبان فارسی در ایران بگیرند و مقطع فوق لیسانس ایجاد شود.
البته ما به مسئولین اقلیم هم اعلام کردیم که به محض اینکه آنها مقطع فوق لیسانس را ایجاد کنند از ایران اساتیدی برای دانشگاه صلاح الدین خواهیم فرستاد. در دانشگاه سلیمانیه هم از امسال رسما مقطع لیسانس زبان فارسی راه اندازی شده است.»
از رایزن فرهنگی ایران در مورد ادامه تحصیل و بورس دانشجویان اقلیم کردستان در دانشگاه های ایران می پرسم، وی در این خصوص می گوید: « این یکی دیگر از موضوعات مهم است، یک ابلاغیه از طرف وزیر آموزش عالی اقلیم، آقای دکتر یوسف گوران به دانشگاه های اقلیم کردستان عراق داده شده است که دانشجویانی که در مقطع فوق لیسانس و دکترا می خواهند در ایران تحصیل کنند باید تافل فارسی ارائه کنند، این مدرک از کجا باید تامین شود؟ ما برای رفع این مشکل جلساتی را با خود وزیر، دکتر گوران و روسای دانشگاه ها داشتیم، نهایتا ما آمدیم با همکاری دانشگاه فردوسی از مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی این دانشگاه درخواست کردیم تا این کار را هم برعهده بگیرد، بنا به گفته مسئولین دانشگاه فردوسی این مرکز بالغ بر ۲۰ هزار نوآموز زبان فارسی غیره ایرانی را در جهان تحت پوشش دارد. این گام بسیار خوبی است که امیدواریم مشکلات را تا حدودی رفع کند.»
محمد شیرزاد در ادامه با اشاره به سفر هیاتی از دانشگاه فردوسی به اقلیم کردستان عراق می افزاید: «دو ماه پیش از مسئولین دانشگاه فردوسی درخواست کردیم تا به اقلیم کردستان عراق سفر کنند. آقای دکتر هاشمی، معاون آموزشی این دانشگاه و دکتر احسان قبول، مدیر مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی، دیدارهایی از دانشگاه های مختلف اقلیم داشتند، نتیجه این دیدارها این شد که برای شروع، مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی در بعضی از دانشگاه های اقلیم کردستان برای فارسی آموزان و فراگیران زبان فارسی کلاس های ایجاد کند و در پایان با برگزاری آزمون، مدرک قبولی زبان فارسی به دانشجویان اقلیم کردستان داده شود.»
چند هفته پیش نیز هیاتی از دانشگاه (کویه) اقلیم کردستان عراق در سفری به ایران از دانشگاه ها و مراکز علمی ایران دیدار کردند، شیرزاد در این باره می گوید: «در راستای تسهیل کردن بیشتر همکاری ها، در ۵ آبان ماه ۱۳۹۵ رئیس دانشگاه (کویه) آقای دکتر ولی محمود و هیات رئیسه این دانشگاه سفری به ایران داشتند. آنها در ایران بازدیدی از دانشگاه فردوسی داشتند، در این سفر با رئیس دانشگاه فردوسی و بخش های مختلف این دانشگاه دیدار کردند. چند نتیجه داشت: ۱- ایجاد مرکز زبان فارسی در دانشگاه های اقلیم با همکاری دانشگاه فردوسی ۲- در قالب اردو های علمی و آموزشی هر سال تعدادی از دانشجویان اقلیم از دانشگاه فردوسی بازدید داشته باشند و در این اردو ها شرکت کنند. تا الان توافق نامه ایجاد مرکز زبان فارسی در دانشگاه های اقلیم کردستان با نظارت دانشگاه فردوسی به امضاء رسیده است.»
وی در ادامه می افزاید: «این هیات در تهران از دانشگاه صنعتی شریف هم بازدید کرد، به ویژه از دو دانشکده شیمی و نفت و علوم کامپیوتری صنعت شریف بازدید داشتند و نهایتا یک تفاهم نامه همکاری بین دو طرف به امضاء رسید که آقای دکتر فتوحی رئیس دانشگاه شریف و دکتر ولی محمود آن را امضا کردند. پس از آن یک دیدار از مرکز انیستیتو پاستور ایران دشتند و با دکتر سروش سرداری، مدیریت مرکز تفاهم نامه همکاری امضاء شده است و مقرر شده است که برای راه اندازی آزمایشگاه های دانشگاه کویه، مرکز انیستیتو پاستور ایران به آنها کمک کند. همچنین بجز کمک در تجهیز آزمایشگای دانشگاه کویه، در تربیت و آموزش کادر تکنسین این دانشگاه در بخش آزمایشگاهی کمک خواهند کرد.»
بی شک این سرآغاز همکاری های نزدیک دانشگاه های ایران و اقلیم کردستان عراق است و امید است که با توجه به سابقه تاریخی و اشتراکات تاریخی مابین کردها در منطقه و ایران این همکاری ها توسعه بیشتری پیدا کند.
