نیروهای دولتی لیبی اخیرا شهر سرت را از لوث تکفیری ها آزاد کردند که این به اعتقاد بسیاری از ناظران امور شمال آفریقا به مثابه ضربه ای مهلک به داعش در قاره سیاه محسوب می شود.
عرصه، گروه بین الملل-فرزاد فرهادی: شهر سرت که نیروهای دولتی اخیرا خبر آزادسازی آن از لوث داعش را داده اند، زادگاه معمر قذافی دیکتاتور مقتول لیبی است که به مدت چهار دهه بر لیبی حکمرانی کرد.
سرت در ۳۰۰ کیلومتری ساحل اروپا و در مسیر جاده ساحلی طرابلس به بنغازی و ۱۸۰ کیلومتری از شهر مصراته در غرب واقع شده است. علت توجه به آن واقع شدن در نزدیکی هلال نفتی به سمت شرق است.
ساکنان سرت، خلق و خوی صحرانشینی دارند از قرن ها قبل به تربیت شتر و چهارپایان مشهور هستند. چهار قبلیه معروف آن قذاذفه، ورفله، الفرجان و المقریحه هستند که تعلق خاطر خاصی به رژیم سابق لیبی داشتند.
بر اساس برخی آمارها قبل از اشغال داعش در نهم ژوئن ۲۰۱۵ حدود ۱۲۰ هزار نفر در آن سکونت داشتند اما برخی از آنها فرار کردند و در حال حاضر آمار دقیقی درباره ساکنان آن در دست نیست.
همانطور که گفته شد؛ در فاصله سالهای ۱۹۶۹ تا۲۰۱۱ سرت به مدت چهار دهه از اهتمام خاصی برخوردار بود زیرا زادگاه معمر قذافی بود در فاصله سالهای ۱۹۶۹ تا۲۰۱۱ سرت به مدت چهار دهه از اهتمام خاصی برخوردار بود زیرا زادگاه معمر قذافی بود. مراکز دولتی زیادی دراین شهر قرار داشت.
در جریان حوادث سال ۲۰۱۱ و قیام مردم ضد قذافی، این شهر در معرض ویرانی قرار گرفت و قذافی در همان سال در این شهر بازداشت و به طرز فجیعی به دست انقلابیون کشته شد.
در جریان جنگ های میان انقلابیون و گردانهای قذافی، این شهر شاهد درگیری های سنگین بود زیرا نیروهای وابسته به قذافی در آن مستقر بودند و معتصم فرزند قذافی از این شهر به عنوان منطقه ای برای گشودن جبهه در شرق و غرب استفاده می کرد.
سرت در زمره آخرین شهرهای حامی قذافی بود و تاوان آن را هم داد به گونه ای که همه خیابان های آن پس از پایان جنگ به تلی از خاک تبدیل شد. ساکنان این شهر ضمن انتقاد از مقامات جدید لیبی آنها را متهم به انتقام گیری و به حاشیه راندن خود می کنند و نام فراموش شده را بر روی شهر خود گذاشته اند.
با توجه به اینکه داعش و گروههای افراطی معمولا در مناطقی ظهور و رشد می کنند که بستر اجتماعی فراهم و ساکنان آن ناراضی از اوضاع باشند بنابراین در ژوئن ۲۰۱۵ داعش بر این شهر مسلط شد و از سرت به عنوان پایگاهی برای جذب تروریستهای خارجی و آموزش آنها برای انجام اقدامات جنایتکارانه استفاده کرد.
در این شهر دستهای زیادی از سوی داعش قطع شد و بسیاری از سوی تکفیری ها اعدام شدنددر این شهر دستهای زیادی از سوی داعش قطع شد و بسیاری از سوی تکفیری ها اعدام شدند. در خیابانهای اصلی آن پرچم های سیاه داعش و خودروهایی ظاهر شدند که همه تحرکات عابران و صاحبان مغازه ها و اماکن تجاری را زیر نظر داشتند. آنها اجازه خروج زنان بدون محرم را از منازلشان نمی دادند و مقررات سختی اعمال کردند.
شهر سرت دارای دو خیابان حیاتی است؛ جاده شط و خیابان اصلی. از این دو خیابان، خیابانهای دیگری منشعب می شود که در امتداد آن محله های مسکونی قرار دارند.
این شهر بندری در ساحل مدیترانه و فرودگاه بین المللی و پایگاه هوایی و نیز دانشگاه دولتی، بیمارستان، بانکها، بزرگترین سالن کنفرانس در شمال آفریقا موسوم به مرکز واگادوگو را دارد.
داعشی ها مدت زیادی در این سالن که قذافی از آن برای برگزاری نشست های آفریقایی و بین المللی استفاده می کرد، حضور داشتند. اعلانیه سرت در سال ۱۹۹۹ از همین سالن اعلام شد و ایده تشکیل اتحادیه آفریقا شکل گرفت.
عملیات نیروهای دولتی لیبی که برای بیرون راندن داعش در ۱۲ ماه مه شروع شد و پیشروی های برق آسایی ضد تکفیری ها داشتند ، هنگامی که به مناطق مسکونی در شهر سرت رسیدند پیشروی ها کُند شد و جنگ خیابانی و منزل به منزل شد.
در اواخر ماه اکتبر نیروهای دولتی موفق به محاصره تکفیری ها در منطقه کوچکی از شهر شدند و در روز پنجم دسامبر برابر ۱۵ آذر ماه ، نیروهای دولتی خبر از آزادی این شهر از لوث داعش دادند.
با تسلط نیروهای دولتی لیبی بر شهر سرت به نظر می رسد که شکست های دومینو وار داعش ادامه دارد با تسلط نیروهای دولتی لیبی بر شهر سرت به نظر می رسد که شکست های دومینو وار داعش ادامه دارد زیرا در سوریه و عراق نیز بخش عمده مناطق تحت اشغال خود را از دست داده است.
صرف نظر از اینکه داعش در برخی مناطق هنوز حضور دارد؛ نمی توان آمار دقیقی را در این زمینه ارائه داد. دستاورد نیروهای دولتی لیبی مهم محسوب می شود اما در اوضاع غبار آلود لیبی هیچ موضوع مشخصی وجود ندارد. این نگرانی وجود دارد که گروههای مسلح در لیبی از این دستاورد به نفع خود استفاده کنند و مناطقی که از اشغال داعش خارج می شود را به کنترل خود درآورند و با ارتش و نیروهای دولتی به درگیری بپردازند.
در کشور مصیبت زده لیبی که حاصل دخالت های ناتو است، اوضاع مبهم است زیرا علاوه بر گروههای مسلح فراوانی که در این کشور حضور دارند، گروههای افراطی مانند القاعده نیز فعال هستند.
سئوالاتی که ذهن تحلیلگران امور شمال آفریقا را به خود مشغول کرده است به توان داعش برای سیطره بر منطقه دیگری پس از آزاد سازی شهر سرت از دست این گروه مربوط است. مشخص نیست که آیا داعش به منطقه دیگری که هنوز تحت کنترل نیروهای دولتی نیست می رود یا مشابه دیگر گروههای تروریستی به عملیات انتحاری به ویژه در طرابلس روی می آورد.
بیشتر اعضای داعش در لیبی را غیر لیبیایی ها تشکیل می دهند به ویژه تونسی ها و سعودی هابیشتر اعضای داعش در لیبی را غیر لیبیایی ها تشکیل می دهند به ویژه تونسی ها و سعودی ها. داعش در لیبی وضعیتی مشابه همتایان خود در عراق و سوریه ندارد و از نظر مالی امکانات محدود دارد.
بحث دیگر این است که آیا با توجه به بازپس گیری شهر سرت از سوی نیروهای دولتی تحت فرمان خلیفه حفتر، نیروهای ضد حفتر در مصراته باتوجه به اینکه فاصله و مانعی میان آنها نیست به جنگ با نیروهای دولتی روی می آورند؟ دولت وفاق لیبی چگونه از دستاورد سرت استفاده خواهد کرد به ویژه که اوضاع اقتصادی لیبی مناسب نیست و درگیری ها در طرابلس جریان دارد.
نیروهای دولتی وابسته به دولت وفاق ملی که مقر آن در طرابلس قرار دارد و ریاست آن را فایز السراج بر عهده دارد، موفق به کسب دستاورد مهمی شده است. این دولت مورد حمایت سازمان ملل است.
به هر حال بازپس گیری شهر سرت به مثابه ضربه مهلک به داعشی است که در سوریه و عراق نیز شکست های سنگین متحمل شده است. شهر سرت نزدیک به میدان های نفتی و مشرف به دریای مدیترانه و در نزدیکی سواحل ایتالیا و از مهمترین شهرهای لیبی و در حدفاصل بنغازی-طرابلس قرار دارد.
برخی تحلیلگران درباره نگاه دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا این سئوال را مطرح می کنند که آیا به مقابله با داعش با شدت بیشتری ادامه می دهد یا این ماموریت را به اروپایی ها واگذار می کند. تاکنون که اروپایی ها و غرب برای لیبی جنگ و مصیبت و وخامت اوضاع اقتصادی به بار آورده اند. از سویی ترامپ قبلا اعلام کرده است که نفت لیبی را می خواهد و مشخص نیست که زمانی که قدرت را در اختیار بگیرد از خلیفه حفتر که بر بخش اعظم هلال نفتی مسلط است حمایت خواهد کرد یا از فائز السراج.
علاوه بر این ترامپ که با مهاجران به ستیز برخاسته است با توجه به اینکه لیبی یکی از کشورهایی است که به دلیل نزدیکی به اروپا، بسیاری از مهاجران از این کشور به اروپا و آمریکا می روند از این حیث نیز به لیبی می نگرد.
برخی دیگر از تحلیلگران بر این باورند که ترامپ مستقل از اروپا در لیبی عمل کند. از نگاه این تحلیلگران، ترامپ تلاش خواهد کرد که میان فایز السراج و خلیفه حفتر نوعی ارتباط با دو طرف داشته باشد و در نهایت یکی را مورد توجه قرار دهد. تا به حال ترامپ فقط به حرف زدن صرف و موضع گیری پرداخته است و بدون شک در آینده با توجه به اطلاعاتی که از لیبی دریافت می کند، موضع گیری خواهد کرد.
قدر مسلم آن است که ترامپ اصل منافع را مورد توجه قرار خواهد داد. وی احتمالا به سوی طرف قوی در معادله لیبی در نهایت گرایش پیدا خواهد کرد تا منافع آمریکا را تامین کند.
اوضاع لیبی بحرانی است و نمی توان تضمین کرد؛ داعشی هایی که در سرت شکست خورده اند در مناطق دیگر لیبی دست به فعالیت نزنند به عبارت دیگر هنوز زود است که درباره پیروزی نهایی سخن گفته شود. مشکل کشور لیبی بی ثباتی و وجود بستر لازم برای فعالیت گروههای افراطی و تروریستی است. گرچه آزاد سازی سرت دستاورد بزرگی است اما کار تمام نشده است و تکفیری ها هنوز در لیبی هستند. از نگاه تحلیلگران ممکن است که داعشی ها به مناطق جنوبی لیبی روی آوردند زیرا در مناطقی مانند طرابلس، بنغازی، مصراته و درنه شرایط اجتماعی که اجازه حضور به آنها حتی به شکل مخفیانه را بدهد وجود ندارد. در کل نمی توان آینده ای برای داعش در لیبی قائل شد و فقط شرایط کنونی این کشور سبب حضور تکفیری ها شده است. این احتمال وجود دارد که تروریستهای داعش با وارد شدن فشار بیشتر در لیبی به آنها به سوی تونس و الجزایر فرار کنند.
