به گزارش عرصه، سید محمد بهشتی در نخستین همایش تخصصی «توانمندسازی بناهای تاریخی در برابر زلزله» هم‌نشینی و نزدیکی انسان و گسل را در ایران یک امر تاریخی دانست و بیان کرد: اگر ما به قدر تاریخ بشر در سرزمین‌مان تاریخ داریم، یعنی به اندازه تاریخ بشر انس با گسل داریم که یکی از رفتارهایش ایجاد زلزله است .
او انس ایرانیان با زلزله را یک انس تاریخی دانست و گفت: این طور نیست که اخیرا متوجه پدیده زلزله شده باشیم و برای مقاوم‌سازی تلاش کنیم، بلکه دغدغه تاریخی انسان در ایران این بوده که چگونه در کنار گسل زندگی کند که از عوارض منفی آن مصون باشد .
بهشتی شاهد این سخن خود را آثار تاریخی دانست و بیان کرد: در ایران شاهد بناهای خشتی هزار ساله‌ای هستیم که ده‌ها زلزله را پشت سر گذاشته و همچنان استوار هستند و این در مورد بناهای سنگی، چوبی و آجری هم صدق می کند .
وی مصداق روشن این امر را موزه میراث روستایی گیلان دانست که در آن بناهایی از روستاهای گیلان جمع‌آوری شده که از سیستم مهندسی پیچیده‌ای نیز برخوردار نیستند، اما همه‌ی تمهیداتی که در دهه‌های اخیر بشر مدرن و پیشرفته برای مقاوم سازی بناها در برابر زلزله به کار بسته روستاییان در ساخت خانه‌هایشان اجرا کرده‌اند .
بناهای تاریخی را در برابر زلزله کیمیاگرانه مقاوم سازی کنیم
او یکی از مهمترین تجربه‌های زیست در سرزمین ایران را اتفاق افتادن زلزله در ذهن‌ها دانست و بیان کرد: باید این هنر را فرا بگیریم که بناهای تاریخی را کیمیاگرانه در مقابل زلزله مقاوم‌سازی کنیم.
وی تاکید کرد: اگر نقشه‌ی گسل‌های ایران و نقشه پراکندگی جمعیت (شهرها و روستاها) را در نظر بگیرید و با یکدیگر مقایسه کنید، می‌بینید که این دو نقشه کاملا بر یکدیگر منطبق هستند، یعنی هرچه گسل بیشتری داریم شاهد سکونت وسیع‌تری هستیم و در نقاطی که گسل کم است یا وجود ندارد، سکونت‌گاه کم است.
او اظهار کرد: البته اگر ندانیم نسبتی بین گسل و زیستگاههای بشری وجود دارد، ممکن است این باعث تعجب‌مان شود که چرا ایرانی‌ها در طول تاریخ در کنار گسل‌ها بساطِ زیست پهن می‌کردند؟.
رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه اگر ارتباط گسل و زیستگاههای بشری را در نظر بگیریم صورت مسئله تغییر می‌کند، گفت: ایرانیان برای گسترش بساط زیست راهی جز نزدیک‌شدن به گسل نداشته‌اند، زیرا که گسل‌ها منبع زیست نیز هستند.
بهشتی یکی از مهمترین منابعی که با آن سر و کار داریم را منبع آب اعلام کرد که نسبت مستقیم با گسل دارد.
زلزله موضوع جدیدی نیست
بهشتی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با بیان اینکه زلزله موضوع جدیدی نیست و اگر به نظر تازه می‌رسد، به دلیل نسیانی است که ما دچار آن شده‌ایم، افزود: نسبتی که بین زلزله و بناهای تاریخی وجود دارد به غیر از بحث مقاوم سازی بناها در برابر زلزله که در این همایش مطرح است، درس‌های بی‌شماری برای ما دارد که می‌خواهیم سال‌ها در این سرزمین بهتر زندگی کنیم .
او با اشاره به یکی از این درس‌ها گفت: سابقه تاریخی زیست در این سرزمین به ما آموخته است که باید تمرین و عادت کنیم و سنت‌مان شود که بین دو بحران زندگی کنیم، به نحوی که اگر یکی از این دو بحران زلزله است، بین دو زلزله زندگی می‌کنیم، اگر خشکسالی است بین دو خشکسالی و اگر سیل است بین دو سیل زندگی می کنیم .
بهشتی بین دو بحران زندگی کردن را دارای آدابی دانست که در دوره جدید کاملا فراموش شده به نحوی که زلزله، سیل، خشکسالی و … به امری غیر مترقبه تبدیل شده‌اند .
آرزو کنیم زلزله با ریشتر بالا در ذهن‌هایمان رخ دهد
او ادامه داد: یکی از مهمترین درس‌هایی که می‌توان از تجربه تاریخی زیست در سرزمین ایران گرفت، این است که آرزو کنیم و زمینه‌ای را فراهم سازیم که زلزله در ذهن‌های ما اتفاق بیفتد و هر چه ریشتر آن بیشتر باشد بهتر است .
به گفته او ، ذهن های ما زلزله را فراموش کرده اند و اگر در آنها زلزله رخ دهد نسیانمان نیز در این موضوع مرتفع می‌شود .
بهشتی با اشاره به موضوع همایش حاضر سرزمین ایران را سرزمین بالقوه‌ها دانست و گفت: در ایران تقریبا چیز بالفعلی نداریم برای همین می بینید از دوره صفویه به بعد خصوصا تا قاجار اکثر سیاح‌های خارجی در سفر به ایران ابراز تعجب کرده‌اند که چرا ایرانیان این سرزمین را برای سکونت انتخاب کرده‌اند زیرا که از نظر آنها ایران سرزمین قابل زیستی نیست زیرا آنها سرزمینی را دارای امکان زیست می دانند که منابع زیستی در آن بالفعل باشد .
او بیان کرد: در محیطی مانند اروپا برای حل و فصل معادلات زیستی ناگزیر از تصرف فیزیکی در محیط هستید و برای اینکه شرایط زیست را فراهم کنید باید جنگل ها را بتراشید و مرتب در حال مخاصمه با محیط طبیعی باشید تا اینکه امکان زیست بیابید .
رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به معماری خاصی که به شیوه سنگ لاشه چین در روستایی مورد استفاده قرار می‌گرفته است، گفت: بناهایی که دیوارها و خانه‌هایشان را به این شیوه می‌ساختند در واقع سنگ ها را با یکدیگر می‌بافتند که این تصرف جوهری است و در طول تاریخ ایرانیان این کار را با آجر ، خشت ، چوب و … کرده اند و از تکنیک بافتن بهره می گرفتند.
او اظهار کرد: البته بسیار مهم است که در موضوع مقاوم سازی بنای تاریخی حساس باشیم و به پیچیدگی های این موضوع توجه کنیم ولی باید از خود بنای تاریخی هم بیاموزیم .
به گفته بهشتی ایرانیان این هنر را داشته اند که در مواجه با زلزله به کیفیتی برسند و بخش هایی را در بنا بسازند که در اثر زلزله تخریب شوند تا کل بنا آسیبی نبیند درست مانند کاری که فیوز برق در ساختمان انجام می دهد .
دیوارهای تخت جمشید یک سانت جابجا نشده است
وی بیان کرد: آنها این هنر را داشته‌اند که دیواری ۱۸ متری از سنگ در تخت جمشید بسازند که یک طرف آن آزاد و طرف دیگرش تحت فشار باشد، به گونه‌ای که در طول ۲۵۰۰ سال یک سانت جابجا نشود، زیرا به هم بافتن سنگ‌ها را آموخته بودند و در حقیقت این هنر بافتن و تصرف جوهری بوده که این دیوار را سالیان سال نگه داشته است.
بهشتی افزود : اگر عین خودمان بناهای تاریخی‌مان را در برابر زلزله مقاوم سازی کنیم، برای دنیا حرفی برای گفتن خواهیم داشت .
آسمان میراث فرهنگی همه‌جا آبی است
وی هیچ کشوری را در حوزه میراث فرهنگی برتر از دیگری ندانست و افزود: موضوع میراث فرهنگی آنقدر جذاب نبوده که سرمایه‌گذاری سنگینی روی آن صورت بگیرد، چون آسمان میراث فرهنگی همه جای جهان آبی است فقط در یک چیزهایی ایتالیایی‌ها، فرانسوی‌ها، ژاپنی‌ها و ایرانی‌ها جلوترند .
بیگانه نبودن گذشتگان با مهندسی زلزله
بهشتی ادامه داد: ما می‌توانیم خیلی راحت در منظومه جهانی این علم حضور فعال داشته باشیم به شرطی که با اعتماد به نفس و اعتمادبه تجربه تاریخی زیست در سرزمین خودمان عمل کنیم و فکر نکنیم که گذشتگان ما با مهندسی زلزله بیگانه بوده اند.
او تاکید کرد :اگر کسی این سخن را رد کرد باید از او بپرسیم که ما به اندازه طول تاریخ بشر تاریخ داریم، همیشه هم کنار گسل بوده ایم و این ادعا ی احتمالی که ما مهندسی زلزله نمی دانیم حرف اشتباهی است.
بهشتی گفت : اگر با این اعتماد عمل کنیم حتما می توانیم سخنان تازه و شنیدنی و سخنانی که به قامت ما می آید بزنیم.
او با تأکید بر این نکته که نباید تنها سخنان دیگران را تکرار کنیم افزود: البته باید شنونده های خوبی باشیم و علم را بیاموزیم ولی تنها به آن اکتفا نکنیم زیرا که آن سخنان وقتی به راه حل می رسد عمدتا از جنس تصرف فیزیکی است نه تصرف جوهری.
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگی بیان کرد: باید این هنر را پیدا کنیم که کیمیاگرانه بناهای تاریخی خودمان را در برابر زلزله مقاوم سازی کنیم.
نخستین همایش تخصصی «توانمند سازی بناهای تاریخی در برابر زلزله» که از امروز و به مدت دو روز توسط همت پژوهشکده ابنیه و بافت‌های فرهنگی تاریخی در دانشکده پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران برگزار می‌شود ۲۰مقاله علمی – تخصصی در این زمینه ارایه می‌شود.
–
