به گزارش عرصه، نشست «آسیب‌شناسی ترجمه بین زبانی» از سلسله برنامه‌های ایتالیا مهمان ویژه سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عصر روز چهارشنبه (۱۱ اسفندماه) در سالن زنده‌یاد علی عاشوری موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران برگزار شد. در این نشست حسین رمضان کیایی، ایمان منسوب بصیری، فاطمه عسگری و مهرزاد شیخ الاسلامی حضور داشتند و به ایراد سخنرانی درباره آثار ایتالیایی ترجمه شده به فارسی پرداختند.
«حسین رمضان کیایی» نخستین سخنران این نشست با اشاره به تناقض‌هایی که به واسطه ترجمه ایجاد می‌شود، گفت: مترجمان نیز مانند سایر افراد جامعه دیدگاه‌های متفاوتی دارند و بدون شک این دیدگاهها ناخواسته وارد ترجمه‌شان می‌شود و اگر این اتفاقات رخ دهد، باعث ایجاد تناقض‌هایی در مخاطب می‌شود. برای پرداختن به آسیب‌های ترجمه ابتدا باید به این موضوع پرداخت که اصلاً ترجمه چیست و چه تعریفی دارد.
این استادیار زبان ایتالیایی دانشگاه تهران در توضیح مفهوم ترجمه اظهار کرد: ما تعریف‌های مختلفی برای ترجمه داریم؛ برای مثال در برخی کتاب‌ها خوانده‌ایم که ترجمه پُل ارتباطی میان دو فرهنگ است. اگر ما این تعریف‌های متفاوت را بپذیریم، باید قبول کنیم که ترجمه وارد وادی‌های مختلفی می‌شود.
او با اشاره به چالش‌های موجود در ترجمه آثار گفت: بیشترین چالش ما در ترجمه مربوط به ترجمه‌های ایدئولوژیک و مذهبی است، زیرا وقتی یک اثر مذهبی ترجمه می‌شود نباید انتظار داشت که تمام مفهوم به شکل درست انتقال پیدا کند. درست است که مهمان ویژه نمایشگاه امسال کشور ایتالیا است، اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که در کشور ما در این حوزه کمتر کاری منتشر شده است. پیش از اعلام زبان انگلیسی به‌عنوان زبان دوم کشورها، بیشتر ترجمه‌های انجام شده در ایران از زبان فرانسوی بود و از این‌رو بخش قابل توجهی از ترجمه‌های ما از این دو زبان است.
«ایمان منسوب بصیری» در این نشست به ترجمه معکوس آثار ترجمه شده از زبان فارسی به ایتالیایی پرداخت و گفت: برای نمونه در ترجمه غزل‌های حافظ، مترجم در ترجمه غزل دچار چه اشکلاتی است. متاسفانه برخی از مترجمان در ترجمه خیال خودشان را راحت کرده‌اند و هر چیزی که دوست دارند آورده‌اند.
وی افزود: برای مثال گاهی مترجم از معادل‌هایی استفاده می‌کند که هیچ ربطی به کلمه مبدا ندارد و همین موضوع می‌تواند مخاطب را دچار سردرگمی کند.
«مهرزاد شیخ‌الاسلامی» نیز در این نشست با اشاره به کتاب «کمدی الهی» گفت: در پرداختن به ترجمه «کمدی الهی» دانته باید گفت که این کتاب یک اثر سنگین است و مخاطب با متن‌های ادبی، تاریخی، فلسفی و استعاره‌ای روبه‌رو است. مترجم در ترجمه این کتاب ساختار را کنار گذاشته و اثر را به نثر ترجمه کرده است. ترجمه مد نظر من متعلق به دکتر شجاع‌الدین شفاست که کتاب را در سال ۱۳۴۷ ترجمه کرده است.
این مدرس زبان ایتالیایی دانشگاه تهران با اشاره به ترجمه دکتر شفا اظهار کرد: دکتر شفا در ترجمه این اثر وقتی به اسامی خاص رسیده، از معادل‌های فارسی استفاده کرده است و اگر معادلی نبوده، «آوا نگاری» کرده است.
«فاطمه عسگری» نیز که آخرین سخنران این نشست بود در صحبت‌هایش به داستان «پینوکیو» که اثری ایتالیایی است پرداخت و گفت: با توجه به این که دوستان به مباحث مهمی اشاره کردند، ترجیح می‌دهم در این فرصت به یک داستان کودک یعنی نخستین ترجمه کتاب «پینوکیو» بپردازم که توسط صادق چوبک، نویسنده‌ای مدرن‌گرا، ترجمه شده است.
عسگری اظهار کرد: به‌عبارت دیگر چوبک به واسطه این کتاب به نقد وضعیت آموزشی و استفاده نادرست کودکان از زبان فارسی پرداخته که به نظر خیلی از کارشناسان بسیار موفق بوده است زیرا ارتباط برقرار کردن با کودک کار سختی است که او به خوبی از پس آن برآمده و با حفظ ریتم جادویی داستان، فرهنگ‌سازی ترجمه به خوبی در داستان حفظ شده است.
سیاُمین نمایشگاه کتاب تهران از تاریخ ۱۳ تا ۲۳ اردیبهشت ماه در شهر آفتاب برگزار خواهد شد.
–
