شهر تاریخی راین در منطقه‌ای به‌نسبت خوش آب و هوا، گفته می‌شود در زمان ساسانیان بنا شده و به‌واسطه‌ی قرار گرفتن در بزرگراه غرب به شرق و راه کرمان به جیرفت و بندرعباس، یکی از مراکز مهم داد و ستد کالا و نیز بافت پارچه‌های ارزشمندی بوده است که حتی به مناطق دور هم صادر می‌شد. علاوه بر ویژگی‌های بارز جغرافیایی، از راین با عنوان شهر صنعتی یاد می‌کنند؛ زیرا چاقو، انبر، کارد و ساطور آن شهرت دارد. این منطقه در گذشته یکی از مراکز ساخت صنایع دفاعی مانند شمشیر و تفنگ نیز بوده که هنوز هم چاقوسازی جزو صنایع دستی تقریبا زنده در آن به‌شمار می‌رود؛ هرچند مانند سایر شاخه‌های صنایع دستی، حال و روز خوشی ندارد.
مهم‌ترین جاذبه‌ی تاریخی راین ارگ آن است که متاسفانه به هر دلیل، هر ایرانی نام آن را کمتر شنیده است؛ درست مثل چاقوی راین و البته خود شهر راین.
ارگ راین، بزرگ‌ترین بنای خشتی بعد از ارگ بم با مساحتی بیش از ۲۲ هزار متر مربع شناخته می‌شود. در برگ‌هایی از کتاب‌های تاریخی آمده که «در زمان یزدگرد سوم، سپاه عرب به فرماندهی مجاشع ابن مسعود سلمی، هنگام فتح ایالت کرمان، نتوانست به قلعه راین که دژی مستحکم بود، وارد شود. در قرن ششم هجری قمری هم جنگ بهرام شاه با ملک ارسلان در نزدیکی همین قلعه به وقوع پیوست که راینی‌ها از قلعه خارج شدند و به نفع ملک ارسلان جنگ را به پایان رساندند».
این ارگ در جنوب غربی شهر کنونی راین و بالای سطح تپه‌مانندی قرار گرفته است. دور تا دور قلعه را حصاری احاطه کرده که ارتفاع آن بیش از ۱۰ متر است. به نظر می‌رسد استواری و یکدستی این حصار، نتیجه‌ی برخی کارهای مرمتی است. قلعه یک ورودی دارد و بخش‌هایی چون بازار، مسجد، زورخانه و عامه‌نشین را در خود جای داده است.
ارگ راین برخلاف قلعه بیاضه و نارین قلعه نائین که پیش‌تر به آن‌ها اشاره شد، وضعیت بهتری دارد؛ چون عملیات نجات و مرمت به‌نسبت مؤثری را از سر گذرانده است. هرچند در خیلی جاها بیشتر به نظر می‌رسد این عملیات، در جهت محافظت از فرسایش طبیعی بوده نه بازسازی؛ چراکه تنها لایه‌های کاهگل روی سازه‌های آسیب‌دیده قرارداده شده که از گزند آسیب بیشتر در اثر عواملی چون بارش و وزش باد در امان باشند.
شاید اگر عملیات بازسازی بیشتر در این ارگ انجام شود، شرایط دیده شدن بیشتری در سایه‌ی ارگ بم برایش فراهم شود. غیر قابل انکار است که ارگ بم، حتا قبل از زلزله هم بسیاری از موجودیت خود را از پی عملیات بازسازی در دوره‌های مختلف داشت. این همان عملی است که در کشورهای توسعه‌یافته از غرب تا شرق زمین، برای ارگ‌های تاریخی‌شان انجام داده‌اند و آن‌ها را به شکلی به‌نسبت کامل درآورده‌اند.
هرچند تا همین جای کار را هم باید غنیمت شمرد؛ زیرا گویا قلعه‌هایی با قدمت و سابقه‌ی بیشتر در این محل وجود داشته که بر اثر حوادث طبیعی کامل از بین رفته‌اند. ضمن آن‌که آمارهای چند سال اخیر گویای این است که هرچند ارگ بم رکورد بازدید از جاذبه‌های تاریخی استان را در ایامی چون نوروز به خود اختصاص می‌دهد، اما حداقل در آمار کاغذی، هر سال به آمار بازدید ارگ راین هم افزوده می‌شود. این در حالی است که حتا در تبلیغات دایره‌ی استان هم ارگ راین کاملا در سایه‌ی ارگ بم قرار دارد.
با این اوصاف به نظر می‌رسد اگر برنامه‌ریزی مؤثرتری برای این ارگ تاریخی انجام شود، علاوه بر جاذبه‌های طبیعی چون آبشار راین، نگاه‌های بیشتری را به خود می‌تواند جلب کند.
علیرضا بهرامی – عرصه
–
