وجود اختلاف میان ترامپ و متیس بر هیچکس پوشیده نبود. وزیر دفاع ترامپ از جهات زیادی، «عقل» دولت وی و «صدای منطق» در کابینه آشفته آمریکا تلقی میشد؛ و یک مسئله از آغاز دولت کنونی آمریکا کاملاً واضح بوده است: ترامپ با هر کس و هر چیزی که بویی از عقل بدهد، مشکل دارد. البته اینبار به نظر میرسد حق با ترامپ باشد، چراکه ظاهراً اوج اختلافنظر ترامپ و متیس به مسئله دستور غافلگیرکننده ترامپ به نیروهای آمریکایی برای خروج از سوریه برمیگردد. پایگاه خبری رادیو ملی آمریکا درباره اختلافات میان رئیسجمهور این کشور و وزیر دفاعش مینویسد: «شکاف میان این دو به نقطهای رسید که متیس با چنان شدتی به تصمیمات سیاستی رئیسجمهور انتقاد داشت که ترجیح داد استعفا دهد نه اینکه کوتاه بیاید.»
این پایگاه آمریکایی ادامه میدهد: «به نظر میرسد نقطه عطف نهایی در روابط دو طرف پس از آن رقم خورد که ترامپ بهرغم انتقادات مشاوران امنیتیاش، از جمله خود متیس، دستور داد نیروهای آمریکایی به شکل چشمگیری از سوریه و افغانستان عقبنشینی کنند.» این در حالی است که جیمز متیس اخیراً گفته بود که «نیروهای آمریکایی پس از شکست داعش نیز در سوریه باقی خواهند ماند تا از قدرت گرفتن دوباره این گروه تروریستی جلوگیری و همچنین با اقدامات ایران مقابله کنند.» متیس که گفته میشود نفوذ فوقالعادهای روی ترامپ دارد و به تنهایی توانسته او را متقاعد کند بر خلاف قولهای انتخاباتیاش، احیای تکنیکهای وحشیانهای مانند غرق مصنوعی و «بسیار بدتر از آن» را کنار بگذارد، ظاهراً نتوانسته نظر رئیسجمهور آمریکا درباره عقبنشینی نیروهای این کشور را تغییر بدهد.
گفته میشود «جیمز متیس» (راست) نفوذ زیادی روی ترامپ دارد؛ یا دستکم داشته است
در حالی که افغانستان، سوریه و ایران برخی از بزرگترین نقاط اختلاف میان ترامپ و وزیر دفاعش هستند، اختلافات میان این دو ابعاد گستردهتری دارد. آرزوی ترامپ برای دستیابی به یک «نیروی فضایی» و اعزام هزاران نیروی نظامی به مرز مکزیک تنها برخی دیگر از مواردی بودند که متیس در آنها با فرمانده کل قوای آمریکا اختلافنظر داشت. جیم متیس که در جنگ افغانستان و هر دو جنگ عراق (۱۹۹۱ و ۲۰۰۳) حضور داشته، در نامه استعفای خود، تلویحاً از سیاستهای رئیسجمهور در قبال متحدان و ائتلافهای بینالمللی واشینگتن، و به عبارتی سیاست «اول، آمریکا»ی ترامپ، انتقاد کرده و عملاً نشان داده است که نمیخواهد در این دوره افول قدرت بینالمللی کشورش نقشی داشته باشد. در بخشی از این نامه آمده است:
یکی از عقاید بنیادینی که من همیشه داشتهام این است که قدرت ما به عنوان یک کشور، به طور جداییناپذیری با قدرت نظام جامع و منحصربهفرد اتحادها و شراکتهای ما گره خورده است. اگرچه آمریکا همچنان کشوری غیرقابلچشمپوشی [و ضروری]در جهان آزاد است، اما ما نمیتوانیم از منافعمان محافظت، یا نقشمان را [به عنوان رهبر جهان آزاد]به شکلی کارآمد ایفا کنیم، مگر آنکه از اتحادهای قدرتمندمان محافظت نمائیم و به متحدانمان احترام بگذاریم. من هم مانند شما از همان ابتدا گفتهام که نیروهای مسلح آمریکا نباید پلیس جهان باشند، بلکه ما باید از تمام ابزارهای قدرت آمریکا برای فراهم کردن ملزومات دفاع مشترک، از جمله ارائه رهبریِ کارآمد برای اتحادهایمان استفاده کنیم. ۲۹ دموکراسی عضو ناتو، پس از حمله ۱۱ سپتامبر به آمریکا، قدرت خود در تعهد به مبارزه در کنار ما را نشان دادند. ائتلاف ۷۴ کشوری ضدداعش نیز این مسئله [اهمیت ائتلافها و اتحادهای بینالمللی]را بیشتر اثبات میکند.
«جیمز متیس» در لباس نظامی در افغانستان، سال ۲۰۰۱
دیدگاههای من در مورد رفتار مبتنی بر احترام با متحدان و لزوم داشتن دیدگاهی روشن، هم درباره بازیگران بدخواه و هم درباره رقبای استراتژیک، راسخ هستند و ریشه در چهار دهه غوطه خوردن در این مسائل دارند. ما باید هر کاری را که میتوانیم، برای پیشبرد نظم بینالمللیای انجام بدهیم که بهترین گزینه برای امنیت، رونق و ارزشهای ما باشد؛ و ما در این راه با همبستگی اتحادهایمان است که تقویت میشویم. از آنجایی که شما حق دارید وزیر دفاعی داشته باشید که دیدگاههایش بهتر [و بیشتر]همراستای با دیدگاههای شما در این موضوعات، و مسائل دیگر باشد، من معتقدم اقدام درست برای من این است که از سِمت خود کنارهگیری کنم.
بحران در کابینه تعطیلشده ترامپ
بعد از گذشته دو سال از دولت ترامپ، دیگر آمدن و رفتن مقامات دولتی در بالاترین سطوح، اتفاق جدیدی نیست. «دهها نفر» (بدون اغراق) تا کنون در کابینه ترامپ اخراج، وادار به استعفا، و سپس جایگزین شدهاند. این آمار کاملاً بیسابقه است: چهار نفر تنها در دو ماه اخیر، و سه نفر تنها طی دو هفته گذشته، از دولت ترامپ خارج شدهاند. جالب است بدانید که از میان تیم مشاوران امنیت ملی و سیاست دیپلماتیکی که در ابتدای دولت با ترامپ همراه بودند، اکنون تنها مایک پمپئو، وزیر خارجه، و نیکی هیلی، سفیر آمریکا در سازمان ملل، هنوز در کنار ترامپ مشغول خدمت هستند. البته وضعیت این دو نفر هم جالبتوجه است: پمپئو ابتدا به عنوان مدیر سیآیای وارد دولت ترامپ و سپس با تغییر سِمت، وزارت خارجه را به عهده گرفت؛ هیلی هم که اخیراً اعلام کرد به زودی دولت را ترک خواهد کرد.
«مایک پمپئو» ابتدا به عنوان مدیر سیآیای به دولت ترامپ پیوست، اما اکنون وزیر خارجه آمریکاست
«جیم» هم جیم زد؛ چرا متیس مهم بود؟
استعفای جیم متیس از برخی ابعاد، از بحرانهایی مانند کشمکش با کنگره بر سر بودجه دیوار مرزی یا حتی تعطیلی موقت دولت نیز بحرانتر است. این مسئله را به راحتی میتوان از واکنشهای داخلی در آمریکا به خبر استعفای وزیر دفاع (که به اندازه تصمیم ترامپ برای خروج از سوریه، غافلگیرکننده بود) متوجه شد. وقتی رکس تیلرسون، وزیر خارجه سابق آمریکا به خاطر اختلافنظر با رئیسجمهور، از جمله بر سر توافق هستهای با ایران، به آن شکل عجیب و غریب (با انتشار یک پیام توئیتری) اخراج شد و مایک پمپئو جای او را گرفت، حامیان توافق هستهای با ایران ناراحت شدند و فهمیدند که ترامپ قرار است برجام را پاره و سیاستهای ضدایرانیاش را تشدید کند. این در حالی بود که از طرف دیگر، جنگطلبان و ایرانهراسانی مانند جان بولتون (که چند روز قبل از انتصاب پمپئو در سِمت جدید، مشاور امنیت ملی ترامپ شده بود) از این تصمیم بسیار خرسند بودند.
کارشناسان معتقدند با رفتن «جیمز متیس» از دولت، کابینه ترامپ وزنه تعادل خود را از دست خواهد داد
متیس همیشه عیبهای فاحش ترامپ را میدانست، و استعفایش یعنی میداند که رئیسجمهور تغییر نخواهد کرد… جیمز متیس میدانست ترامپ کیست، اما با این وجود به دولت او پیوست، چون [متیس]یک میهنپرست است. و، چون یک میهنپرست است، اگر فکر میکرد میتواند روی سیاستهای ترامپ تأثیر بگذارد، در دولت باقی میماند. اما [استعفای وزیر دفاع نشان میدهد که]هر مقدار نفوذی هم که داشت، اکنون از دست داده است… و اینک قسمت خطرناک [ریاستجمهوری ترامپ]آغاز میشود.
«جیمز متیس» (چپ) از اصلاح سیاستهای ترامپ کاملاً ناامید شده است
باید دید رفتن «جیمز متیس» از کابینه ترامپ، چه تأثیری روی سیاستهای دولت آمریکا میگذارد