وزیر امور خارجه گفت: تاکنون دیگران متاثر از تحولات غرب بودند، اما دیگر اینگونه نیست و در این رابطه یک نکته این است که منطقه غرب آسیا یکی از صحنه های اصلی شکل گیری نظام بین المللی آینده است.
به گزارش خبرنگار مهر، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه در کنفرانس امنیتی تهران که از صبح امروز در سالن اجلاس سران در حال برگزاری است، با اشاره به ارتباط میان نظم منطقه ای و جهانی اظهار داشت: اگر بخواهیم از نظم جهانی صحبت کنیم نمی‌توانیم بدون توجه به غرب آسیا در خصوص شکلگیری نظم جدید بین المللی حرفی بزنیم که این یک تحول در روابط بین الملل محسوب می شود.
وی افزود: دورانی که از پایان جنگ سرد شروع شده و به آن دوران گذار می گوییم، بیش از بیست و چند سال است که طول کشیده اما همچنان ویژگی دوران گذار را دارد و با این تفاوت نسبت به دوران های گذار پیشین که در این دوره غرب محور نیست.
وزیر امور خارجه با بیان اینکه تاکنون تمام تغییرات در جهان بین الملل در قالب جهان غربی شکل می گرفت و امروز فراتر از آن شده است، گفت: شاید بتوانیم گزاره هایی را در این باره بگوییم مثل اینکه امروز پایان غرب محوری روابط بین الملل است و ما باید این واقعیت را خوب بشناسیم که امروز دیگر تحول در دنیای بین الملل در جهان غرب شروع و خاتمه پیدا نمی کند.
ظریف افزود: تاکنون دیگران متاثر از تحولات غرب بودند، اما دیگر اینگونه نیست و در این رابطه یک نکته این است که منطقه غرب آسیا یکی از صحنه های اصلی شکل گیری نظام بین المللی آینده است و آنچه در غرب آسیا اتفاق می افتد، تاثیر قابل توجهی در نظم بین المللی آینده خواهد داشت.
وی افزود: این نظم نوین همانطور که فکر می کنند در غرب شکل نمی گیرد و نکته مهم تر اینکه غرب آسیا دیگر موضوع کنش نیست بلکه کنشگر است. در شکل گیری نظم آتی بین المللی غرب آسیا به عنوان منطقه مهم استراتژیک به حساب می آید و در این دوره دیگران راجع به غرب آسیا تصمیم نمی گیرند بلکه خود کشورهای منطقه هستند که در این کنش‌گری نقش دارند.
وزیر امور خارجه تصریح کرد: موضوع دوم اشتراک چالش ها است. چالش هایی را داریم که ویژه منطقه ما هستند و چالش هایی را هم داریم که مشترک جهانی و منطقه ای است اما به دلیل سیال و پویا بودن روابط بین الملل هیچ چالشی همیشه چالش نیست و هیچ فرصتی هم همیشه فرصت نیست و این دو قابلیت تبدیل به یکدیگر را دارند.
ظریف اضافه کرد: این چالش ها و فرصت های توأمان مشترک بین غرب آسیا و جامعه بین المللی است و اولین و مهمترین چالش و فرصت هم به ادراک مربوط می شود.
وی ادامه داد: اصل ادراک و تاثیر ادراک به عنوان مهمترین چالش محسوب می شود. در شرایط بین المللی تحولات بسیار سریع هستند. در دوران های گذار گذشته که همواره با جنگ همواره بوده و تحولات با نابودی و پیدایش کشورها توأم بوده است.
وزیر امور خارجه با بیان اینکه در دوران کنونی جنگ های نیابتی و محلی داشتیم، اما جنگ هایی مثل گذشته که همواره تعیین‌کننده نظم آینده بودند، نداشتیم، خاطرنشان کرد: ادراک صحیح می تواند هم به نقش‌گیری و هم به اضمحلال بیانجامد و از حداکثر انفعال تا حداکثر تهاجم باشد، به طور مثال در دوران گذار دیدیم که بر اثر محاسبه و ادراک غلط صدام کشور خودش را به نابودی کشاند.
ظریف افزود: یک رقابت جدی دیگری وجود دارد و آن رقابت در ادراک سازی است که به دلیل تکثر قدرت القای ادراک می تواند در آینده نقش ایفا کند و این یک منبع قدرت به حساب می آید.
وزیر امور خارجه گفت: یک رقابت جدی دیگری وجود دارد و آن رقابت در ادراک سازی است به دلیل تکثر قدرت، ادراک می تواند در آینده نقش ایفا کند که این نیز یک منبع قدرت به حساب می آید و برای همین است که چندین تصویر از آینده بین المللی تصویر می شود و کشورهایی مثل چین، آمریکا، روسیه، اروپا، اینها همه تلاش می کنند برای القای ادراک نسبت به آینده و صرف برگزاری این کنفرانس هایی از این دست می تواند خود قدرت آفرین باشد.
وی ادامه داد: دومین چالش تنوع منابع قدرت است. امروز منابع قدرت از منابع مادی فراتر رفته است حالا چه منبع نظامی و چه اقتصادی، چرا که دیگر تنها اینها منبع قدرت به حساب نمی آیند.
ظریف با بیان اینکه چالش و فرصت دیگر در نظام بین الملل چالش تکثر کنشگران است، افزود: ما در جهان دو قطبی دو کنشگر اصلی داشتیم و و هر کسی ناگزیر بود در قابل روابط با آن دو قدرت اصلی خود را تعریف کند و بعد از فروپاشی و به هم ریختگی نظام دوقطبی شاید یکی از اولین کسانی که این واقعیت را درک کرد حضرت امام بودند و نامه امام به گورباچف هم همین موضوع را تایید می کند که دیگر قدرت از انحصار آن دو قدرت اصلی خارج شده است.
وی افزود: امروز ایران قدرت و نفوذی که دارد این واقعیت در دنیای دو قطعی امکانپذیر نبود و این قدرت ما به این دلیل است که امروز می توانیم با استفاده از منابع متعدد قدرت در دوران گذار در عرصه بین المللی حضور داشته باشیم.
وزیر امور خارجه گفت: امروز نه تنها قدرت از انحصار قدرت های اصلی خارج شده است بلکه از انحصار دولت ها هم بیرون آمده و بازیگرانی غیردولتی داریم. این کنشگران غیرحکومتی وارد حوزه هایی شده اند که در گذشته تنها در انحصار دولت ها بوده است. مثل حوزه امنیتی که شکل مثبت آن می شود حزب الله و شکل منفی آن می شود گروهی مانند داعش که هر یک می توانند امنیت ساز و یا نابود کننده امنیت باشند و این به معنای آن است که قدرت و بازیگران قدرت، دیگر نیازمند محدوده جغرافیایی نیستند و این تحولی اساسی است.
وی تصریح کرد: دوران هژمونی به سر آمده، هژمونی در دورانی که تکثر منابع قدرت و کنشگران و سیال بودن تصمیم گیری و ادراک وجود دارد ناممکن است و در این میان شاید آمریکایی ها هم دوست دارند که دیگران آنها را هژمون بپندارند اما دوران هژمونی به سر آمده و ناممکن شده است.
ظریف با بیان اینکه آمریکایی ها با همین توهم ایجاد هژمونی به جنگ های متعدد وارد شدند، اعلام کرد: آنها سعی کردند که برتری موقتی آمریکا را به یک برتری پایدار تبدیل کنند که این نیز یک توهم هژمونی بود و میلیاردها دلار برای آنها هزینه بی نتیجه در پی داشت.
وزیر امور خارجه گفت: گزاره سوم وضع منطقه غرب آسیا است که فقدان نظم و فقدان فکر بومی در مورد آینده روابط بین الملل را داریم و اینکه ما بیشتر مترجم هستیم و البته این هم یک بازی است که نظم آینده را به این منطقه تحمیل کند.
وی ادامه داد: مشکل دیگر منطقه ما تصور امکان خرید امنیت است همین بازی ای که در نهایت بی شخصیتی خانومی را به منطقه آوردند که بخواهند از آن فرد تضمین امنیت را بگیرند و این یک توهم است که منطقه ما را آزار می دهد.
ظریف با بیان اینکه مشکل دیگر منطقه ما ناکارآمدی نهاد دولت است البته خودمان که یک مردم سالاری دینی را در ایران داریم استثنای این موضوع هستیم ولی در اکثر جاهای دیگر دولت نتوانسته خواسته مردم را محقق کند.
وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: یک مشکل دو طرفه ناکارآمدی و ناپاسخگویی دولت در منطقه را شاهد هستیم که به یک احساس تنفر تبدیل شده که افراط یکی از اشکال و نتایج آن است که دیگر اینجا به بررسی نقش عوامل خارجی در پدید آمدن گروه های افراطی در منطقه نمی پردازم و صرفا به بیان مشکلات درونی منطقه می پردازیم.
وی گفت: برای مقابله با ناکارآمدی ها برخی از دولت های منطقه به وسیله اختلاف عجم و عرب و شیعه و سنی که یک اختلاف موقتی است به منحرف کردن مردم پرداختند.
ظریف تصریح کرد: اگر بخواهیم شرایط منطقه را خلاصه کنیم منطقه ما از یک ناکارآمدی با تشخیص و نسخه غلط رنج می برد و باید دید در این میان نظم مطلوب منطقه ما چه می تواند باشد.
وزیر امور خارجه اظهار داشت: برای توجه به نظم مطلوب در منطقه باید به مشکلات این منطقه عنایت بیشتری داشته باشیم و مهمترین مشکل نظم مطلوب آن است که باید درون زا باشد و امنیت خود را از درون بگیرد و نه از خانمی که از خارج بیاید و قول تضمین امنیت بدهد و نه از درخواست و تقاضا از کاخ سفید که ما را رها نکنید.
وی گفت: منطقه ما باید بپذیرد که هژمونی پایان گرفته است و سلطه ناپذیری باید یکی از مبانی نظم آینده منطقه ما باشد.
ظریف افزود: ما نیاز به ائتلاف در منطقه نداریم بلکه نیاز به امنیت شبکه ای به ویژه در خلیج فارس داریم و درک این نکته که امنیت از بیرون قابل خرید نیست.
وی در پایان تاکید کرد: اتکا به بیرون از منطقه به ناامیدی و هزینه های باطل می انجامد و امنیت در منطقه ما نیازمند همکاری همه کشورهای منطقه است.
