به گزارش عرصه؛ با شروع سال نو، اتفاق ناگواری، چون سیل سراسر ایران را فرا گرفت و میهمان ناخوانده خانواده‌های ایرانی شد؛ بهاری که از همان ابتدا سیل و آبگرفتگی را به استان‌های شمالی تحمیل کرد و تبدیل به بحرانی جدی در استان گلستان و به‌طور ویژه در شهرستان آق‌قلا شد.
شاید برای کمتر کسی قابل پیش‌بینی بود که در آخرین روز‌های سال ٩٧ و روز‌های آغازین سال ٩٨ بارانی که همیشه نشانه رحمت بود، این‌بار تبدیل به زحمتی بزرگ برای مردم شود.
سیل از گلستان شروع شد و با شدت گرفتن و تداوم بارندگی‌ها در روز‌های بعد نیمی از کشور را در برگرفت؛ چنانکه به گفته سازمان امدادونجات، ٢٤ استان کشور را درگیر خود کرد.
استان‌های مازندران، فارس، آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، اصفهان، ایلام، بوشهر، تهران، خراسان‌های جنوبی، رضوی، شمالی، خوزستان، زنجان، سمنان، قزوین، کردستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان، لرستان، مرکزی و همدان هرکدام با شدت متفاوتی دچار بحران سیل شدند.
استان لرستان بیشترین آسیب را متحمل شد و خوزستان نیز با داشتن شرایط بحرانی هنوز در وضع قرمز قرار دارد. سیل هم مانند زلزله یکی از شایع‌ترین و مخرب‌ترین حوادث طبیعی در ایران است که آثار و عواقب ناشی از آن ممکن است تمامی حوزه یک رودخانه (از جمله چند استان) را همزمان با هم درگیر کند. به همین علت نیاز است تا با هشدار‌ها و آموزش‌های ایمنی وقوع سیلاب و آبگرفتگی آشنا شویم. در همین راستا گفت‌وگوی کوتاهی با محمد بی‌بی‌کبادی، مسئول بخش سیلاب سازمان امدادونجات جمعیت هلال‌احمر داشته‌ایم که خواندنش خالی از لطف نیست..
شهروندان در مناطق مختلف چگونه باید از خطر وقوع سیل مطلع شوند؟
توجه به هشدار‌های هواشناسی که از طریق رسانه ملی، سایت‌های خبری و فضای مجازی منتشر می‌شود، بسیار ضروری است و افراد در مناطق مختلف باید این هشدار‌ها را جدی بگیرند. خصوصا در فصول بارشی اگر برنامه سفردارند باید هشدار‌های هواشناسی را مورد توجه قراردهند و در طول مسیر در کنار رودخانه‌ها و مسیر‌هایی که آبگیر هستند به هیچ وجه توقف نکنند. کسانی که در مناطقی زندگی می‌کنند که بحران سیل در آن‌جا شایع است باید در هنگام وقوع هشدار‌ها کاملا آماده باشند. همچنین اگر پیام تخلیه منازل داده می‌شود، افراد باید سریعا محیط را تخلیه کنند.
در زمان وقوع سیل‌های متفاوت چه اقداماتی باید انجام داد؟
سیل انواع مختلفی دارد و شامل طغیان، سیل‌های ناگهانی یا برق‌آسا و سیل‌های شهری می‌شود. افراد با توجه به اینکه در چه منطقه‌ای زندگی می‌کنند شاهد وقوع سیل‌های متفاوتی هستند. درخصوص سیل‌های برق‌آسا که به یکباره اتفاق می‌افتند، نمی‌توانیم هیچ واکنشی از خود نشان دهیم.
تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که به هشدار‌های هواشناسی توجه کنیم و در کانون سیل قرار نگیریم. درخصوص سیل‌های شهری یا سیل‌هایی که بر اثر طغیان یا آبگرفتگی ایجاد می‌شود مهمترین نکته این است که پیش از وقوع سیل به پیام‌های هشداری توجه کنیم و هنگام وقوع آن در نقاط بالادست کانون رودخانه‌ها قرار بگیریم. همچنین از مناطقی که محل عبور تندآب‌ها و سیل است دوری کنیم و اسناد، مدارک و وسایل مهمی را که در منزل وجود دارند به مکان‌هایی که ارتفاع بالاتری دارند و خطر آبگرفتگی در آن کمتر است، منتقل کنیم.
اگر هنگام وقوع سیل در خیابان و داخل خودرو باشیم چگونه باید جان خود را نجات دهیم؟
اگر هنگام وقوع سیل و بارش‌های شدید در خیابان و داخل خودرو هستید، باید در مکانی ایمن متوقف شوید. نکته مهم در خصوص منطقه ایمن این است که در بالا دست این مکان، دره، رودخانه، چشمه یا منطقه‌ای که در گذشته ردی از عبور آب و جریان‌های سریع آبی بوده است، وجود نداشته باشد، زیرا توقف در این مکان‌ها بسیار خطرناک است. باید در جایی متوقف شوید که کاملا مسطح باشد تا خطر سقوط سنگ در آن وجود نداشته باشد. همچنین باید در مناطقی به دور از کانون‌های خطر، تیر‌های برق فشار قوی و از همه مهمتر به دور از سازه‌هایی که ایمن نیستند مانند ساختمان‌های نیمه‌کاره داربست دار، باشید.
برای کاهش آسیب‌های ناشی از سیل، ساخت‌وساز مناطق مسکونی و ساختمان‌ها باید به چه صورت باشد؟
ساخت‌وساز خانه‌ها تابع اصول مهندسی شهرها است. مهمترین فاکتور درخصوص سیل و ساخت‌وساز‌ها امروزه این است که شهرها، روستا‌ها و مکان‌هایی که محل زندگی هستند باید برمبنای پهنای محیط‌های آبخیزداری، بارش‌ها و رودخانه‌ها باشند. باید طرح‌های آمایش سرزمینی صورت بگیرد و مکان‌های ایجاد شهرها مناسب و به دور از نقاط مستعد سیلاب باشد. بروز سیل امروزه با پیش‌بینی و مکان‌یابی صحیح ایجاد منازل و شهرک‌ها و محیط‌های مسکونی قابل کنترل است.
به چه نکاتی پیش و پس از اتمام سیل باید توجه شود؟
برای جلوگیری از مخاطراتی مانند برق گرفتگی و نشت گاز، قبل از ترک خانه باید سیستم برق و کنتور گاز را قطع کنید. اسناد، مدارک و باقی وسایل مهم را در مکان‌های مطمئن قرار دهید. پس از وقوع سیل باید به چند فاکتور مهم توجه کرد. پس از اتمام سیل، خانه‌ها آکنده از گل ولای و لجن هستند و باید به‌طور کامل تخلیه شوند.
پس از آن باید فاضلاب، سیستم برق، سیستم گاز و منابع انرژی مورد بازرسی قرار گرفته شوند. همچنین کل منزل باید گند‌زدایی شود، زیرا میزان آلودگی در سیل بسیار زیاد است.
در زمان وقوع سیل به پی‌ساختمان‌ها آسیب زیادی وارد می‌شود. در نتیجه باید از اینکه ساختمان‌ها از نظر ایمنی هنوز مستحکم هستند و به پی آن‌ها آسیب وارد نشده است، مطمئن شویم. نکته مهم دیگر درخصوص مواد اشتعال‌زا است. در هنگام وقوع سیل امکان ایجاد حریق نیز وجود دارد. نشت مواد سمی و مایعات اشتعال‌زا مانند پمپ بنزین‌ها یا مخازن سوخت، می‌توانند در حوزه شهری باعث ایجاد حریق وسیعی شوند.
در زمان وقوع سیل چگونه باید عملیات امداد ونجات افراد گرفتار صورت گیرد؟
در سیل قوی‌ترین افراد نیز نمی‌توانند عملیات امداد ونجات را انجام دهند. در کانون سیل هر شخصی قادر نیست وارد سیلاب شود و تنها نیرو‌های امدادونجات آموزش‌دیده و با تخصص سیلاب و با ابزار‌های مخصوص می‌توانند کار نجات را انجام دهند.
نکات ایمنی در مواجهه با سیلاب و آبگرفتگی
قبل از وقوع سیل چه هشدار‌هایی داده می‌شود؟
هشدار سیل در رسانه‌ها به معنای آن است که سیل جاری شده است یا جاری خواهد شد لذا از قبل آماده باشید.
همواره کیف امدادونجات هلال احمر را در منزل آماده داشته باشید. اصل بهداشت روانی عبارت است از حفظ خونسردی و همدلی با دیگران توأم با امید به خداوند سبحان؛ این نکته را هرگز فراموش نکنید.
از منابع مختلف از جمله رادیو و تلویزیون و سایر وسایل ارتباطی مانند بی‌سیم و پایگاه انتظامی، اطلاعات و آگاهی‌های لازم را دریافت کنید.
برای زمان وقوع سیل در منبعی آب سالم ذخیره کنید.
در مناطق سیل‌خیز تأمین جانی و مالی در برابر زیان‌های احتمالی ضروری است؛ بنابراین بهتر است اسناد و اوراق بهادار را در جعبه‌ای مطمئن قرار دهید.
در نظر داشته باشید اگر به شما گفته شود منزل را تخلیه کنید، به چه جا‌هایی می‌توانید بروید؛ بنابراین از قبل چند مکان را انتخاب کنید.
کمی بنزین در باک خودرو داشته باشید؛ زیرا ممکن است مجبور شوید خانه را ترک کنید.
با مناطق سیل‌خیز آشنا شوید؛ برای اطلاعات بیشتر می‌توانید با مرکز هلال احمر محل خودتان تماس بگیرید.
تابلوی برق را در طبقات فوقانی ساختمان جاسازی کنید.
خانواده و اموال‌تان را در برابر سیل بیمه کنید.
از ساختن خانه یا محل کار خود در مکان‌هایی که خطر سیل آن‌جا را تهدید می‌کند، خودداری کنید.
هنگام وقوع سیل به این نکات توجه کنید:
اگر در خارج از ساختمان (اداری، مسکونی) هستید، خونسرد باشید.
از جاده‌های هموار عبور کنید و به محل‌هایی که امکان فروریختن آن‌ها وجود دارد، نزدیک نشوید.
اصل بهداشت روانی عبارت است از حفظ خونسردی و همدلی با دیگران توأم با امید به خداوند سبحان.
در صورتی که مجبور به ترک منزل و محل سکونت خود هستید، قبل از خروج حتما جریان برق، آب و گاز را قطع کنید و اگر مجبور به ماندن در ساختمان هستید، نیز بهتر است که این کار را انجام دهید.
برای کسب اطلاعات و دستورالعمل‌های لازم به پیام‌های رادیو و تلویزیون گوش کنید و در صورتی که دستور تخلیه داده شد، فوراً این کار را انجام دهید.
در منطقه سیل‌زده مراقب مار‌ها باشید؛ زیرا سیل، مار‌ها را از لانه بیرون می‌کشد.
اگر تصور می‌کنید سیل قبلا شروع شده است، فورا منزل را ترک کنید؛ چرا که ممکن است تنها چند ثانیه وقت گریز داشته باشید.
اگر منزل شما در محاصره سیلاب قرار گرفته است به بالاترین نقطه ساختمان پناه ببرید. گوش به زنگ باشید تا در صورت اعلام سیلاب برق‌آسا و به‌سرعت منزل را ترک کنید.
اگر خودروی شما در آبی که به‌سرعت سطح آن‌ها بالا می‌آید، گیر کرده است، فورا آن را رها کنید و به محل مرتفعی بروید؛ به آرامی رانندگی کنید و مراقب خرابی‌ها و شیب‌های جاده باشید. هنگام رانندگی از دنده‌های سنگین استفاده کنید، زیرا ترمز‌ها در آب به خوبی کار نمی‌کنند.
اگر خانه شما در محل مرتفعی است، همان‌جا بمانید.
به نقطه مرتفعی دور از رودخانه‌ها، نهرها، جویبار‌ها و زهکشی‌ها بروید.
اقدامات لازم بعد از وقوع سیل
با مناطق سیل‌زده آشنا شوید. اگر در این موارد مطمئن نیستید، با مراکز جمعیت هلال احمر محل خود تماس بگیرید.
برای کسب اطلاعات و دستورالعمل‌های لازم به رادیو گوش دهید.
کمک‌های اولیه را به افراد آسیب‌دیده برسانید و در صورت نیاز از دیگران کمک بخواهید.
از مناطق سیل‌زده دور شوید مگر آن‌که از شما درخواست کمک شده باشد یا اینکه بتوانید کمک کنید.
از سیم‌های آویزان برق و منابع اصلی آب و شبکه‌های تخریب‌شده فاضلاب دور شوید و این موارد را به مقامات مسئول گزارش دهید.
سیل به خطوط برق آسیب می‌رساند و موجب بروز آتش‌سوزی می‌شود؛ این تخریب می‌تواند آتش‌سوزی در انبار‌های حاوی مواد سوختی را گسترش دهد.
سعی کنید شعله‌های کوچک آتش را خاموش کنید و به‌سرعت با آتش‌نشانی و اورژانس تماس بگیرید.
منابع تخریب‌شده آب ممکن است باعث کاهش فشار آب شود؛ هنگام فرونشاندن حریق به نکته فوق توجه کنید.
در منطقه سیل‌زده مراقب مار‌ها باشید؛ زیرا سیل، مار‌ها را از لانه بیرون می‌کشد.
پس از سیل احتمالی شیوع بیماری‌های عفونی مانند عفونت دستگاه گوارش ناشی از انواع میکروب‌ها و ویروس‌ها (شیگلا- اشرشیاکلی- هپاتیت و عامل حصبه) وجود دارد که باید مراقبت‌های لازم بهداشت فردی و عمومی و بهداشت آب و غذا به عمل آید.
سیلاب چیست و چگونه رخ می‌دهد؟
همان طور که می‌دانیم سیل از بلایای طبیعی است که همه ساله در گوشه و کنار دنیا اتفاق می‌افتد و باعث خسارت‌های مالی و جانی زیادی می‌شود. سیلاب هم از نظر تلفات جانی و هم از نظر خسارات مالی مهیبترین بلای طبیعی در جهان محسوب می‌شود و مانند هر بلای طبیعی دیگری دارای آثار تخریبی غیرقابل اجتناب است. براساس جغرافیای طبیعی کشورمان و میزان حادثه‌خیزی برخی مناطق آن، در بعضی موارد اثرات سوء ناشی از وقوع سیل کمتر از زلزله نبوده و عدم پیشگیری از وقوع آن، خسارات جبران ناپذیری را بر جای می‌گذارد.
به طور کلی سیل در هنگام باران شدید یا برف در یک منطقه جغرافیایی خاص به وسیله تغییر بستر رودخانه‌ها و تخریب سد‌ها و آب بند‌ها به وجود می‌آید. آثار و عواقب ناشی از سیل ممکن است فقط ناحیه‌ای (مثلا محله یا شهری) را در بر بگیرد. اما این امکان نیز وجود دارد که سیل تمامی حوزه یک رودخانه (از جمله چند استان) را همزمان با هم درگیر کند.
با این حال تمام سیل‌ها شبیه به هم نیستند. در برخی موارد، سیل حاصل فرآیندی تدریجی بوده و ممکن است در یک بازه زمانی چندروزه روی بدهد. اما سیل‌های برق‌آسا یا ناگهانی بدون هیچ علایم قابل مشاهده‌ای از بارش باران ممکن است (مثلا در عرض چند دقیقه) روی بدهند. این نوع سیل ناگهانی معمولا خطرناک بوده و به صورت ستونی خروشان از آب به همراه صخره‌های سنگی، گل و لای و سایر خار و خاشاک‌های موجود در مسیر، خود را نشان می‌دهد.
سیل به علت ترک‌خوردگی یا شکاف در دیواره یک آب بند یا لنگرگاه نیز ایجاد می‌شود. این نوع سیل هم می‌تواند بسیار مخرب باشد. شکستن سد نیز موجب سیل شده که آثار و عواقبی نظیر سیل برق‌آسا به وجود خواهد آورد. ایران به لحاظ برخورداری از موقعیت کوهپایه‌ای و آب و هوای خشک و نیمه خشک، اگرچه در مقایسه با دیگر کشور‌ها مقدار بارش در آن کم بوده و طی سال‌های نرمال، میزان بارشی حدود ٢٥٠ میلیمتر دارد، اما بارش‌ها در برخی نقاط کشور با شدت صورت گرفته و با در نظر گرفتن خشکی طبیعت، پس از یک بارش بلافاصله روان آب‌ها ایجاد شده و در صورت شدت بارش باعث می‌شود سیلاب پدید آمده و خسارات هنگفتی به منابع کشاورزی و مالی مردم برسد.
منبع: روزنامه شهروند
